EVENTS

Έκθεση ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY

Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970

Επιμέλεια: Συραγώ Τσιάρα

Διάρκεια: 21 Ιουνίου 2023 – 3 Μαρτίου 2024

Η  νέα έκθεση με τίτλο «ΑΣΤΥΓΡΑΦΙΑ / URBANOGRAPHY. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» που παρουσιάζεται στο κοινό στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου, στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων, έχει την ευρεία μορφή της ‘αστυγραφίας’ αλλά αυτή τη φορά  εξετάζεται μέσα από  το πρίσμα των εικαστικών τεχνών και του κινηματογράφου που αναπτύχθηκαν στο βάθος των δεκαετιών αυτών.

Παπασπύρου Ρένα (Αθήνα 1938-), Επεισόδια στην ύλη

Η πρωτοτυπία στη σύλληψη της, από  τη Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, και επιμελήτρια της έκθεσης Συραγώ Τσιάρα, έγκειται στο χαρακτηριστικό ότι λαμβάνει τη μορφή της ελεύθερης  προσωπικής περιήγησης μέσα στο “αστικό τοπίο”  των τριών δεκαετιών του ραγδαίου μετασχηματισμού της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να  γνωρίσει τη σύλληψη της έκθεσης η οποία “αντιμετωπίζει την πόλη ως εμπειρία, εξετάζει την αστικοποίηση, την ανοικοδόμηση και τη μετανάστευση στο πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συνέβησαν μεταπολεμικά στην ελληνική κοινωνία”, όπως αναφέρει η ίδια η κυρία Τσιάρα στο εισαγωγικό της σημείωμα.

Η ταυτότητα της πόλης σε εξέλιξη, η αστικοποίηση, η καθημερινότητα της και οι αντιξοότητες εντός αυτής διαφαίνονται μέσα από ένα πανόραμα καλλιτεχνικών έργων, θέτοντας σε ένα πολυδιάστατο διάλογο τις εικαστικές τέχνες –ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, σχέδια και αφίσες– με αποσπάσματα από τον δημοφιλή ελληνικό κινηματογράφο και σημαντικές ταινίες του κριτικού ρεαλισμού, ο οποίος καταδείκνυε την κοινωνική διάσταση της εποχής.

Τέτσης Παναγιώτης (Ύδρα 1925-Αθήνα 2016), Οικοδομή

Οι καλλιτέχνες συνθέτουν μια εικόνα της πόλης όπου σε μερικές περιπτώσεις ενυπάρχει μια νοσταλγία του παρελθόντος, το οποίο δίνει τη θέση του στο παρόν.
Η ζωή της πόλης διαφαίνεται μέσα από διαφορετικές εικαστικές και κινηματογραφικές γραφές και το αστικό βίωμα είναι αυτό που διαμορφώνει ταυτότητες.

Οι καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του αστικού μετασχηματισμού  παρατίθενται και αφήνουν ελεύθερα πλαίσια ερμηνείας  μέσα από τα βιώματα που καλλιεργεί η πόλη ως «Σκηνογραφία»,  ως «Νοσταλγία», αλλά και μέσα από το «Γιαπί» που διακρίνεται ως κύριο χαρακτηριστικό της οικοδόμησης, το «Κοντινό Πλάνο» στα εσωτερικά των σπιτιών , το «Θέαμα» που αναπτύσσεται μέσα στην πόλη, τα «Όνειρα και Συγκρούσεις», που λαμβάνουν χώρα μέσα σε αυτήν  καθώς και η«Υλικότητες» που την καθορίζουν ριζικά, όπως δηλώνουν και οι ενότητες της έκθεσης με αυτούς τους τίτλους.

Το έργο που υποδέχεται τον θεατή στην έκθεση είναι η εγκατάσταση «Αrrivederci willkommen» του Βλάση Κανιάρη που δημιούργησε ο καλλιτέχνης τη δεκαετία του ’70,  έργο σημαντικό και άκρως συμβολικό για την πορεία των ανθρώπων και την επιδίωξη τους για εγκατάσταση στην πόλη.  “Το βίωμα της μετανάστευσης είναι πάρα πολύ βασικό, όπως είναι και άλλες πτυχές της πόλης όπως η αρχιτεκτονική της, οι απολαύσεις, η αστική κουλτούρα, η διασκέδαση, το θέαμα. Οι γιγαντοαφίσες του Γιώργου Βακιρτζή είναι ο βασικός συνδετικός κρίκος μεταξύ των εικαστικών τεχνών και του κινηματογράφου, αφού μια από τις βασικές επιδιώξεις της επιμελητικής αφήγησης της έκθεσης είναι η σύνδεση των δύο τεχνών” ανέφερε η κυρία Τσιάρα κατά την παρουσίαση της έκθεσης στη συνέντευξη τύπου.

Βακιρτζής Γεώργιος (Μυτιλήνη 1923-Αθήνα 1988), Αφίσα από την ταινία Η λεοπάρδαλις της Σικελίας

Η πολυπλοκότητα του αστικού βιώματος διαφαίνεται στο φωτογραφικό έργο της Μαρίας Χρουσάκη, φωτογραφία που βλέπει τη πόλη από ψηλά ενώ πολλά έργα της έκθεσης παραθέτουν την πόλη από διαφορετικά σημεία θέασης και χωροταξικά και κοινωνικά ταξικά. Ο Αγήνωρ Αστεριάδης βλέπει την πόλη σκηνογραφικά αποδίδοντας την με την παράθεση ρεαλιστικών στιγμιοτύπων ως φαντασιακή ερμηνεία στο έργο “Μαρούσι” ενώ στο έργο “Νέον” του Γιάννη Τσαρούχη, διαμορφώνεται μία “σκηνή” της πόλης, ένα θεατρικό σκηνικό.

Στα έργα του Γιώργου Ιωάννου παρουσιάζεται η ποπ εκδοχή της πόλης με στοιχεία κριτικού ρεαλισμού ενώ οι φωτογραφίες του Στέλιου Κασιμάτη, συνομιλούν με την καθημερινότητα και την κίνηση. Οι ανθρώπινες μορφές της πόλης, αναδύονται και σε έργα όπως του Γιάννη Γαΐτη ο οποίος τονίζει, μέσω της αναπαράστασης και της φόρμας, την ομοιομορφία και επαναληψιμότητα που χαρακτηρίζει την πόλη.

Η έκθεση στο σύνολό της χαρακτηρίζεται από τη διαρκή μετακίνηση από το μεγάλο πλάνο, στο κοντινό, στη λεπτομέρεια της καθημερινότητας στην αστική ζωή.

Παραλής Γιώργος (Πολύγυρος Χαλκιδικής 1908-Θεσσαλονίκη 1975), Ο νεροχύτης της Βαρβάρας

Το Γιαπί  μας βάζει στο πυρήνα της εξέλιξης της πόλης, χάρη στη ταχεία ανοικοδόμηση της πόλης εκείνη την εποχή και το παρατηρούμε σε έργα όπως η «Οικοδομή» του Παναγιώτη Τέτση.  Επειδή στην πόλη χτίζουν άνθρωποι ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος αποτυπώνει το θέμα των οικοδόμων, μέσα από τη γεωμετρία και την απλοποίηση. Σε έργο του Χρόνη Μπότσογλου η αφήγηση ενέχει κοινωνική κριτική, είναι η απεικόνιση και η δυστυχής κατάληξη  εργατικού ατυχήματος σε οικοδομή.

Σημαντική είναι η ανάδειξη της καθημερινότητας μέσα στις πόλεις, τα κοντινά πλάνα, η εστίαση της λεπτομέρειας και  των εσωτερικών των σπιτιών. Κι εδώ διαφαίνονται οι αλλαγές στην πόλη. Οι εσωτερικές “νεκρές φύσεις” του Γιάννη Ψυχοπαίδη και τηςΚλεοπάτρας Δίγκααποδίδουν το καθημερινό βίωμα μέσα από τις αναπαραστάσεις αστικών αντικειμένων.

Η πόλη δεν είναι μόνο η καθημερινότητα και οι απολαύσεις της αλλά και οι κοινωνικές ανισότητες εντός των γειτονιών της. Κατά τη δεκαετία του 1960 αναδεικνύεται το φαινόμενο του κριτικού ρεαλισμού, με τους νέους Έλληνες ρεαλιστές. Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης αποτυπώνει με ειρωνικό, λυρικό τρόπο – σαν μια καρτ ποστάλ –  την αποσπασματικότητα της πόλης, ως ένα δημόσιο χώρο αντιφάσεων και αντιξοοτήτων που αλλά και την ψευδαίσθηση που δημιουργεί το αστικό τοπίο και η Χρύσα Ρωμανού ασκεί κριτική μέσα από όλες τις αντιθέσεις που συγκροτούν την ζωή της πόλης στα δυναμικά κολάζ της που κρίνουν τους μύθους που συγκροτούν τη ζωή της πόλης.

Κοντόπουλος Αλέκος (Λαμία 1904-Αθήνα 1975), Αθήνα

Το σημαντικό θέμα της προσφυγιάς και της ανάγκης δημιουργίας στέγασης για τα  κατώτερα στρώματα εμφανίζεται στο έργο του Δημοσθένη Κοκκινίδη “Συνοικισμοί”.

Στο τέλος της έκθεσης περνάμε στην πόλη της δεκαετίας του ‘70, περίοδο αλλαγών και έντονης οικοδόμησης που φέρνει στο προσκήνιο τη σημασία της υλικότητας. Η πόλη ως ύλη και ως επιφάνεια είναι το θέμα που εξετάζει η  Ρένα Παπασπύρου, η οποία αποτυπώνει μέσα από τις εξαιρετικά βιωματικές φωτοτυπίες τις διαδρομές της και τη  σχέση της με την πόλη. Ο Γιώργος Λαζόγκας εκφράζει την υλικότητα μέσα από το προσωπικό βίωμα, το γκαζάκι ως προσωπικό αντικείμενο, αλλά και το γκαζάκι ως στοιχείο ανατροπής και εργαλειακής χρήσης σε συνύπαρξη με την προσωπική του αλληλογραφία ενώ το βαθιά συμβολικό έργο “Το τιμής ένεκεν στους τοίχους της Αθήνας” του Βλάσση Κανιάρη  εκφράζει τη σχέση της πόλης με τους κατοίκους της και την υλικότητα της, με όλες τις αντιθέσεις και συγκρούσεις που την περιβάλλουν.

Ως μέρος της αφήγησης της αστυγραφίας προβάλλονται σε τρεις διαφορετικές οθόνες, ως ζωτικό στοιχείου του “όλου” δημοφιλείς ταινίες καθώς και αποσπάσματα ταινιών των δεκαετιών αυτών, όπως η «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη,  «Η γυνή να φοβήται τον άνδρα» του Γιώργου Τζαβέλλα, «Ο Γιάννης και ο δρόμος» της Τώνιας Μαρκετάκη.
Οι ταινίες αποτυπώνουν τις συνθήκες της εποχής και διαμορφώνουν και τις αντιλήψεις των κατοίκων της.  Ο λαϊκός κινηματογράφος ηθογραφίας  γνώρισε ιδιαίτερη αποδοχή και θαυμασμό τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες και η  έκθεση αναδεικνύει δημιουργικά τη λειτουργία των ελληνικών ταινιών στη διαμόρφωση των εξελίξεων.

Καπράλος Χρήστος (Παναιτώλιο Αγρινίου 1909-Αθήνα 1993), Η πλύστρα (παραλλαγή)

Με αυτούς τους τίτλους καταγράφονται οι ενότητες της έκθεσης, οι οποίες δεν είναι αυστηρά διακεκριμένες μεταξύ τους,. Η κυρία Τσιάρα ορίζει με λέξεις-κλειδιά μια ελεύθερη περιήγηση της έκθεσης -ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της οποίας είναι της Μαρίας Μανέτα και η οργάνωση της έκθεσης της Ειρήνη Σάπκα-  επιδιώκοντας την θέαση μέσω μιας “ανοιχτής διαδρομής”, μια συνθήκη ανοιχτήςθέασηςόπως μια βόλτα μέσα στην ίδια την πόλη όπως θα ήθελε να την ορίσει ο ίδιος ο θεατής κάνοντας τους δικούς του συνειρμούς μέσα από κλειδιά προσέγγισης.

Η έκθεση περιλαμβάνει 202 εικαστικά έργα, εκ των οποίων τα μισά προέρχονται από τη Συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης και τα υπόλοιπα συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση κατόπιν δανεισμού από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Στην έκθεση προβάλλονται 22 κινηματογραφικές ταινίες (αποσπάσματα από 18 ταινίες μεγάλου μήκους και 4 πλήρεις ταινίες μικρού μήκους).

Σύντομα θα ανακοινωθεί επίσης το δημόσιο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων που θα πλαισιώνει την έκθεση –ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, δημόσιες δράσεις θεωρητικού και διακαλλιτεχνικού χαρακτήρα κ.ά.–, ενώ θα παρουσιαστεί και ο κατάλογος της έκθεσης, μια έκδοση στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα.

Μαρία Χρουσάκη (1899-1972), Χριστούγεννα 1951, Αθήνα

Δημιουργοί: Ιωάννης Αβραμίδης, Θεόδωρος Αγγελόπουλος, Θεόδωρος Αδαμόπουλος, Αλέκος Αλεξανδράκης, Αχιλλέας Απέργης, Μίνως Αργυράκης, Μιχάλης Αρφαράς, Αγήνωρ Αστεριάδης, Γεώργιος Βακιρτζής, Σπύρος Βασιλείου, Γιώργος Βελισσαρίδης, Λουκάς Βενετούλιας, Νικόλαος Βεντούρας, Παντελής Βούλγαρης, Ανδρέας Βουρλούμης, Γιάννης Γαΐτης, Δανιήλ Γουναρίδης, Γρηγόρης Γρηγορίου, Δανιήλ (Παναγόπουλος), Ντίνος Δημόπουλος, Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Κλεοπάτρα Δίγκα, Νίκος Εγγονόπουλος, Γιώργος Ιωάννου, Μιχάλης Κακογιάννης, Λευτέρης Κανακάκις, Βλάσης Κανιάρης, Χρήστος Καπράλος, Νίκη Καραγάτση, Στέλιος Κασιμάτης, Τάκης Κατσουλίδης, Νίκος Κεσσανλής, Κλέαρχος Κονιτσιώτης, Δημοσθένης Κοκκινίδης, Αλέκος Κοντόπουλος, Αλέξανδρος Κορογιαννάκης, Νίκος Κούνδουρος, Πάνος Κουτρουμπούσης, Αριστέα Κριτσωτάκη, Γιώργος Λαζόγκας, Γιούλικα Λακερίδου, Κωνσταντίνος Μαλάμος, Ροβήρος Μανθούλης, Γεώργιος Μανουσάκης, Τώνια Μαρκετάκη, Δημήτρης Μεγαλίδης, Γιάννης Μιγάδης, Γιάννης Μίχας, Γιάννης Μόραλης, Χρόνης Μπότσογλου, Εύα Μπουλγουρά, Δημήτρης Μυταράς, Νίκος Νικολαΐδης, Ίρα Οικονομίδου, Κλεάνθης Παντιάς, Ρένα Παπασπύρου, Γιώργος Παραλής, Μαρία Πλυτά, Χρύσα Ρωμανού, Αλέκος Σακελλάριος, Γιώργος Σκαλενάκης, Δήμος (Δημοσθένης) Σκουλάκης, Βασίλης Σπεράντζας, Γιάννης Σπυρόπουλος, Άσπα Στασινοπούλου, Δημήτρης Σταύρακας, Παύλος Τάσιος, Τάσσος (Αλεβίζος Αναστάσιος), Παναγιώτης Τέτσης, Γιώργος Τζαβέλλας, Γεώργιος Τούγιας, Γιάννης Τσαρούχης, Αλέκος Φασιανός, Κώστας Φέρρης, Δημήτρης Χαρισιάδης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Μαρία Χρουσάκη, Γιάννης Ψυχοπαίδης.

Το εμβληματικό κτίριο του Ιστορικού Αρχείου – Μουσείου  Ύδρας φιλοξένει πλήθος εκδηλώσεων για το «Πολιτιστικό Καλοκαίρι Ύδρας 2023». Το πρόγραμμα καλύπτει όλη την θερινή περίοδο από τον Ιούνιο ως τα τέλη Σεπτεμβρίου.  Οι επισκέπτες και οι κάτοικοι του νησιού θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν εκθέσεις ζωγραφικής, ομιλίες, θέατρο, αφιέρωμα στον Νίκο Καζαντζάκη, προβολή κινηματογραφικών ταινιών, συναυλίες, βιβλιοπαρουσιάσεις  κ.ο.κ.