Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών (Ε.Η.Μ.)

-

Το 1949, μετά τη δύσκολη περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, της κατοχής και του εμφύλιου πολέμου, γεννήθηκε η ιδέα και ξεκίνησε η προσπάθεια ίδρυσης της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών (Ε.Η.Μ.) στα Ιωάννινα.

Πρωτεργάτης ήταν ο αείμνηστος Κώστας Φρόντζος, μέγας οραματιστής, του οποίου, πρωταρχικός στόχος υπήρξε η πνευματική αναγέννηση της Ηπείρου και των Ιωαννίνων, ένα όραμα που ασφαλώς στηριζόταν και στην μακραίωνη πνευματική και εκπαιδευτική παράδοση της Ηπείρου. Στις 9 Μαρτίου 1955 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Γενική Συνέλευση της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών που εξέλεξε ομόθυμα ως Πρόεδρο τον Κώστα Φρόντζο.

Στη διάρκεια της πολυετούς θητείας του εργάστηκε με αυταπάρνηση και συνέπεια για την υλοποίηση των στόχων της Ε.Η.Μ. Το 1976 ίδρυσε το θυγατρικό Ίδρυμα Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου (Ι.Μ.Ι.Α.Χ.).Στα χρόνια που ακολούθησαν, χάρη στην επίμονη προσπάθειά του, ο Φρόντζος κατάφερε να αποκτήσει διάφορους χώρους που θα εξυπηρετούσαν και θα προωθούσαν τους στόχους της Ε.Η.Μ. Σταθερός συνεργάτης του αναδείχθηκε ο αρχιτέκτονας Βασίλης Χαρίσης που ανέλαβε το σχεδιασμό του Μεγάρου, του Υπαίθριου Θεάτρου, του Περιπτέρου κ.λπ., σεβόμενος την ηπειρωτική παράδοση, αρχιτεκτονική και διακόσμηση.

Η Ε.Η.Μ., μετά από μετεγκαταστάσεις σε διάφορους χώρους βρήκε την οριστική της στέγη στο Μέγαρο στο κέντρο των Ιωαννίνων. Για το Μέγαρο υιοθετήθηκαν τα στοιχεία της ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής παράδοσης, ξυλόγλυπτα στις οροφές και τους τοίχους, λιθανάγλυφο τζάκι, σαλόνια με εξαιρετικά έπιπλα, ζωγραφική, σπάνια χαρακτικά και χάρτες του ηπειρωτικού τόπου και τοπίου, πολύτιμα αργυρά και άλλα σκεύη, θαυμαστά εργόχειρα.

Στους χώρους του Μεγάρου στεγάζονται εκτός από τους χώρους υποδοχής και τα γραφεία, η Πινακοθήκη της Ε.Η.Μ. Στη συλλογή της συμπεριλαμβάνονται περίπου 600 πίνακες, γκραβούρες και γλυπτά. Ανάμεσα στα έργα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει δημιουργίες Ηπειρωτών και άλλων σημαντικών καλλιτεχνών του 20ού αιώνα.

Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της Ε.Η.Μ. και απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της υπήρξε η ίδρυση Βιβλιοθήκης. Από αγορές, δωρεές, ανταλλαγές με πολιτιστικούς και πνευματικούς φορείς η Βιβλιοθήκη έχει αποκτήσει περίπου 80.000 βιβλία που καλύπτουν την ιστορία, τοπογραφία, αρχιτεκτονική, αρχαιολογία, λογοτεχνία, λογιοσύνη των Ηπειρωτών. Παράλληλα, εμπλουτίζεται διαρκώς με βιβλία σχετικά με την νεοελληνική και σύγχρονη λογοτεχνία, τέχνη, ιστορία, φιλοσοφία, ψυχολογία κ.λπ. Ανάμεσα στα πολύτιμα αποκτήματα της Βιβλιοθήκης ανήκουν 700 σπάνιοι τόμοι παλαιτύπων, τυπωμένων στη Βενετία, Τεργέστη, Βιέννη, Λειψία κ.α. Πλούσια είναι η συλλογή αθηναϊκών και ηπειρωτικών επιστημονικών και λογοτεχνικών περιοδικών από τον 19ο αι. έως σήμερα. Σε ειδικό χώρο του Μεγάρου φυλάσσεται επίσης το πολύτιμο αρχείο τόσο της Ε.Η.Μ. όσο και του Ι.Μ.Ι.Α.Χ.

Η Ε.Η.Μ. υποστηρίζει την έρευνα και με την έκδοση μονογραφιών συγκεκριμένων θεματικών ενοτήτων που αφορούν στα ηπειρωτικά πράγματα και άπτονται της αρχαιολογίας, φιλολογίας, ιστορίας, λαογραφίας, τη δημοσίευση Πρακτικών Συνεδρίων και Ημερίδων και του ετήσιου περιοδικού Ηπειρωτικό Ημερολόγιο.

Στη θέση του παλαιού λατομείου με θεά τη λίμνη και την πόλη έχει ιδρυθεί το «Υπαίθριο Θέατρο Κ. Φρόντζος». Το σχέδιο του δεινού αρχιτέκτονα Βασίλη Χαρίση ακολουθεί το πρότυπο του αρχαίου θεάτρου με πλακόστρωτη ορχήστρα, διαζώματα, έδρανα, αναλημματικούς τοίχους και επιμέρους χώρους. Το θέατρο έχει χαρακτηρισθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικός τόπος. Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται παραστάσεις, συναυλίες, χορευτικές εκδηλώσεις κ.ο.κ., ενώ χρησιμοποιείται επίσης από το Δήμο, την Περιφέρεια και άλλους πολιτιστικούς φορείς της πόλης.

Δίπλα στο υπαίθριο θέατρο, βρίσκεται το Τουριστικό Περίπτερο «Κ. Φρόντζος» της Ε.Η.Μ. (σήμ. «Φρόντζου Πολιτεία») σε σχέδια και πάλι του Βασίλη Χαρίση. Το εσωτερικό του κοσμούν αυθεντικά ξυλόγλυπτα, λιθανάγλυφα τζάκια από την Κόνιτσα, τα Ζαγόρια και το Πωγώνι. Λειτουργεί ως εστιατόριο και αναψυκτήριο. Σε έκταση του λόφου λειτουργεί ζωολογικός κήπος, εμπλουτισμένος με την ηπειρωτική πανίδα και χλωρίδα.

Σε ένα οθωμανικό αρχοντικό του 19ου αι. (ιδιοκτησία του Χαϊρεντίν πασά, που στέγασε αργότερα το Διδασκαλείον Ιωαννίνων, το Γυμνάσιο Αρρένων, βρίσκεται το Λαογραφικό Μουσείο «Κώστας Φρόντζος» της Ε.Η.Μ. και του Ι.Μ.Ι.Α.Χ που ιδρύθηκε από τον Κ. Φρόντζο. Στη μόνιμη συλλογή θησαυρίσθηκαν ανδρικές, γυναικείες φορεσιές αλλά και πολυάριθμα περίτεχνα ενδύματα από όλες τις περιοχές της Ηπείρου, καθώς και εξαίσια κοσμήματα, των ξακουστών γιαννιώτικων τεχνικών. Επίσης αριστουργηματικές δημιουργίες της βορειοηπειρώτικης και κωνσταντινουπολίτικης, βαλκανικής και ευρωπαϊκής κοσμηματοποιίας, όπλα, υφαντά και κεντήματα.

Μέσα από εκθέματα του Μουσείου αναδεικνύεται η καθημερινότητα των κατοίκων των προηγούμενων αιώνων: κασέλες, ξυλόγλυπτα, χάλκινα, λιθανάγλυφα και εργαλεία. Τέλος, ενθυμήματα της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων από την οθωμανοκρατία (21η Φεβρουαρίου 1913), όπως μια από τις σημαίες των Γιαννιωτών, που τις ανέμιζαν από τα σπίτια τους, υποδεχόμενοι τον ελληνικό στρατό, το ξίφος του Εσάτ Πασά, που παρέδωσε την πόλη και ο θυρεός της οθωμανικής εξουσίας, που ήταν ανηρτημένος πίσω από το γραφείο του. Αντικείμενα που ταξιδεύουν τον επισκέπτη του Μουσείου στη γνώση του παρελθόντος του τόπου και ανασυνθέτουν την κοινωνική ιστορία μιας μεγάλης εποχής.